Hiện nay vấn đề béo phì ở trẻ đang ngày càng báo động, đây là nguyên nhân dẫn tới hàng loạt các vấn đề sức khỏe khác, đặc biệt là tình trạng rối loạn chuyển hóa. Không chỉ trẻ béo phì, nhiều trẻ dù cân nặng bình thường vẫn bị rối loạn chuyển hóa, các chuyên gia cho rằng, rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, chủ yếu liên quan đến vấn đề chăm sóc dinh dưỡng và lối sống hàng ngày.
ThS.BS Ngô Thị Mai Phương, Phòng khám Nhi và Tiêm ngừa (Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM) cho biết, từ thực tế quá trình thăm khám, bác sĩ tiếp nhận nhiều trường hợp dù mới chỉ 11-12 tuổi đã có dấu hiệu gan nhiễm mỡ, mỡ máu, đái tháo đường… những căn bệnh tưởng chừng chỉ gặp ở người uống rượu bia, người cao tuổi.
Điển hình như trường hợp một bé gái 12 tuổi, được đưa đến viện khám vì mắc một bệnh lý khác, nhưng quá trình khám bác sĩ lại phát hiện gặp nhiều vấn đề liên quan đến chuyển hóa. Gia đình chia sẻ, trước đây bé gầy và mới tăng cân trong thời gian gầy đây. “Do bé đang gầy lại tăng cân, nhìn “có da, có thịt” ai cũng mừng, nhưng rồi lại lo lắng vì cảm thấy sức khỏe có vẻ không được ổn”, mẹ bé chia sẻ.
Trẻ béo phì sẽ tăng nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa rất nhiều. Ảnh minh họa.
Tại phòng khám, sau khi nhận thấy trẻ có dấu hiệu thừa cân, bác sĩ đã cho làm các xét nghiệm liên quan đến rối loạn chuyển hóa, kết quả khiến gia đình bất ngờ vì bé gái bị mỡ máu cao, men gan tăng, gan nhiễm mỡ và đường huyết ở ngưỡng tiền đái tháo đường.
Hay trường hợp khác là bé trai mới 11 tuổi, xuất hiện mảng da sẫm màu quanh cổ. Gia đình nghĩ do trẻ tắm không sạch, kỳ cọ mãi không hết. Khi tìm hiểu trên mạng, cha mẹ lo ngại con có vấn đề về đường huyết và đưa đi khám. Kết quả cho thấy trẻ béo phì mức độ nặng, kèm theo tăng đường huyết.
PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng, giám đốc Trung tâm khám và tư vấn, phục hồi dinh dưỡng và kiểm soát béo phì (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) cũng cho rằng, rối loạn chuyển hóa thường gặp ở trẻ béo bì, nhưng nhiều trẻ dù chưa bị béo phì vẫn gặp tình trạng rối loạn chuyển hóa. Nguyên nhân dẫn tới tình trạng này là do nhiều yếu tố kết hợp và diễn ra trong thời gian dài, như:
- Trẻ ít vận động, dành nhiều thời gian cho màn hình;
- Ăn nhiều thực phẩm giàu năng lượng, đồ ngọt, nước ngọt có ga;
- Ảnh hưởng từ thói quen ăn uống của gia đình;
- Stress, rối loạn giấc ngủ.
Ngoài ra, một số ít trẻ có nguyên nhân nội tiết – di truyền, bất thường gen, cần được tầm soát loại trừ.
PGS.TS Nguyễn Trọng Hưng cho rằng, trẻ bị rối loạn chuyển hóa chủ yếu liên quan đến dinh dưỡng và lối sống không khoa học. Ảnh: Lê Phương.
Các chuyên gia cảnh báo, béo phì không chỉ đơn thuần là vấn đề ngoại hình, mà nó còn là “cánh cửa” dẫn tới hàng loạt bệnh lý không lây nhiễm khác như tim mạch, tiểu đường, rối loạn hô hấp, dậy thì sớm, rối loạn nội tiết. Đặc biệt, khi năm học mới bắt đầu, với những áp lực học tập, thời gian vận động càng ít đi, thức khuya, nguy cơ stress... thì nguy cơ càng tăng lên. Vì thế, ngoài ăn uống khoa học, hợp lý thì việc cân đối thời gian học tập, vận động cũng rất quan trọng.
Với trẻ ở tuổi vị thành niên, dù được chẩn đoán béo phì nhưng các bác sĩ không khuyến cáo phải giảm cân hay ép cân theo chuẩn WHO, vì sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Do vậy, mục tiêu với nhóm trẻ này là cần phải giúp trẻ không tăng cân, duy trì sức khỏe ổn định, tăng vận động để cơ bắp săn chắc…
Bác sĩ Mai Phương chỉ ra một số nguyên tắc cần thực hiện với trẻ béo phì, có rối loạn chuyển hóa bao gồm:
- Điều chỉnh lối sống: chế độ ăn lành mạnh (tăng rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế thức ăn nhanh, đồ ngọt, nước có ga), hoạt động thể chất ít nhất 60 phút mỗi ngày, hạn chế màn hình (tối đa 2 giờ/ngày).
- Hỗ trợ tâm lý – xã hội: tạo môi trường tích cực, tránh kỳ thị, khuyến khích cả gia đình cùng thay đổi thói quen.
- Điều trị bằng thuốc: với trẻ béo phì nặng, kèm biến chứng, bác sĩ nội tiết có thể cân nhắc sử dụng thuốc hỗ trợ, như orlistat hoặc thuốc nhóm đồng vận GLP-1.
“Điều quan trọng là không để trẻ đơn độc. Khi cả gia đình cùng thay đổi thói quen sinh hoạt, việc điều trị mới hiệu quả. Nhà trường cũng cần tăng cường hoạt động thể chất và xây dựng môi trường ăn uống lành mạnh”, BS Mai Phương nhấn mạnh.
CÙNG CHUYÊN MỤC
