Năm 1996, ông Doug Olson bỗng cảm thấy rất mệt mỏi. Khi nữ bác sĩ khám cho ông, bà cau mày: "Tôi khá lo lắng khi sờ thấy những hạch bạch huyết này", bà vừa nói vừa chỉ vào vùng cổ của ông Olson. Bà đã yêu cầu ông Olson sinh thiết. Kết quả thật đáng buồn. Ông Olson mắc bệnh bạch cầu lymphocytic mãn tính, một căn bệnh ung thư máu chủ yếu tấn công những người lớn tuổi và chiếm khoảng 1/4 số trường hợp mắc bệnh bạch cầu mới.
"Ôi Chúa ơi", ông Olson thốt lên. "Tôi chưa sẵn sàng cho điều này", khi ấy, ông Olson mới 49 tuổi và luôn có một cơ thể khỏe mạnh.
Hình ảnh hiển vi điện tử quét màu của bệnh bạch cầu lymphocytic mãn tính, một loại bệnh bạch cầu ảnh hưởng đến tế bào B và chiếm 1/4 số ca bệnh bạch cầu mới mỗi năm
Sáu năm trôi qua mà bệnh ung thư của ông không tiến triển. Sau đó, nó bắt đầu bùng phát. Ông Olson đã trải qua 4 đợt hóa trị nhưng bệnh ung thư vẫn tiếp tục tái phát. Lúc này, TS. David Porter tại Đại học Pennsylvania đã đề nghị ông Olson trở thành một trong những bệnh nhân đầu tiên thử phương pháp điều trị mới, được gọi là liệu pháp tế bào CAR T.
Năm 2010, ông Olson trở thành bệnh nhân thứ hai trong số ba bệnh nhân được điều trị bằng phương pháp mới, vốn đang được thử nghiệm này.
TS. Carl June, điều tra viên chính của thử nghiệm tại Đại học Pennsylvania, cho biết vào thời điểm đó, ý tưởng về liệu pháp trên quả thực không được đặt quá nhiều kỳ vọng: "Chúng tôi nghĩ rằng liệu pháp này có lẽ chỉ có tác dụng trong một hoặc hai tháng''.
Vào tháng 12/2010, ông Olson trở thành một trong ba bệnh nhân đầu tiên được điều trị bằng liệu pháp tế bào CAR T
Hiện tại đã là một thập kỷ sau, TS. June cho rằng kết quả của thử nghiệm đã ngoài sức tưởng tượng. Trong một bài báo được xuất bản hôm thứ Tư (2/2) trên tạp chí Nature, TS. June và các đồng nghiệp của ông, TS. J. Joseph Melenhorst và TS. Porter, nhận định rằng phương pháp điều trị CAR T đã làm biến mất tế bào ung thư ở hai trong số ba bệnh nhân trong thử nghiệm ban đầu đó. Tất cả đều mắc bệnh bạch cầu lymphocytic mãn tính. Tuy nhiên, điều ngạc nhiên lớn là mặc dù bệnh ung thư dường như đã biến mất từ lâu, các tế bào CAR T vẫn trong máu của bệnh nhân, lưu thông như các tế bào ''lính canh''.
TS. June nói: "Bây giờ chúng ta đã có thể nói đến từ 'chữa khỏi' (ung thư) bằng tế bào CAR T".
Mặc dù không phải tất cả bệnh nhân sẽ đều như vậy, nhưng kết quả này cũng cho chúng ta nhiều hy vọng, ít nhất là ở một số bệnh nhân thì tế bào ung thư sẽ biến mất.
Nhiều điều bí ẩn và cả tác dụng phụ
Nhưng vẫn còn rất nhiều những bí ẩn chúng ta cần nghiên cứu thêm.
Phương pháp trị liệu
Phương pháp điều trị bao gồm việc loại bỏ các tế bào T (tế bào bạch cầu chống lại virus) khỏi máu của bệnh nhân và biến đổi gen để chống lại bệnh ung thư. Sau đó, các tế bào đã biến đổi được truyền trở lại vào hệ tuần hoàn của bệnh nhân.
Trong trường hợp mắc bệnh bạch cầu lymphocytic mãn tính, loại ông Olson mắc phải, ung thư liên quan đến tế bào B, tế bào hình thành kháng thể của hệ thống miễn dịch. Tế bào T của bệnh nhân được ''dạy'' để nhận ra tế bào B và tiêu diệt chúng. Kết quả, nếu điều trị thành công, sẽ tiêu diệt mọi tế bào B trong cơ thể. Bệnh nhân sẽ không có tế bào B. Nhưng cũng không bị ung thư. Khi đó, bệnh nhân sẽ được yêu cầu truyền kháng thể thường xuyên dưới dạng truyền globulin miễn dịch.
Liệu pháp này đã giúp nhiều người chữa bệnh ung thư máu, và đặc biệt hiệu quả ở những bệnh nhân mắc bệnh bạch cầu cấp tính và các bệnh ung thư máu khác. Ngược lại, những người như ông Olson mắc bệnh bạch cầu lymphocytic mãn tính, còn được gọi là CLL, ít thành công hơn. Trong số những người bị ung thư, khoảng 1/3 đến 1/5 bệnh thuyên giảm với liệu pháp CAR T, nhưng nhiều người bị ung thư biến mất sau đó lại tái phát.
"Câu hỏi không chỉ là tại sao một số bệnh nhân tái phát hoặc kháng trị liệu mà tại sao một số bệnh nhân lại được chữa khỏi?", TS. John F. DiPersio, Trưởng khoa Ung thư tại Đại học Washington ở St. Louis, người không tham gia vào nghiên cứu, đưa ra nhận xét.
Tác dụng phụ
Phương pháp điều trị CAR T cũng gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng ở một số bệnh nhân như sốt cao, hôn mê, huyết áp thấp nguy hiểm và thậm chí tử vong - mặc dù ở hầu hết các bệnh nhân, các triệu chứng đáng báo động đã biến mất. Nó (phương pháp điều trị CAR T) vẫn chưa hoạt động ở những người có khối u rắn được tìm thấy trong các tình trạng như ung thư vú và tuyến tiền liệt.
Thêm một điều cần làm rõ nữa là khả năng điều khiển CAR T giúp đỡ hầu hết các bệnh nhân ung thư và ''số phận'' của tế bào T đã được chỉnh sửa trong các bệnh nhân được chữa sẽ như thế nào.
Việc chỉnh sửa gen liên quan đến một tập hợp con của các tế bào T được gọi là tế bào CD8, được cho là những tế bào thực sự tiêu diệt ung thư. Chúng là sát thủ của hệ thống miễn dịch.
Nhưng sát thủ cần người trợ giúp và đối với các tế bào CD8, những người trợ giúp là một nhóm tế bào T khác được gọi là tế bào CD4.
Lúc đầu, các tế bào CD8 dường như hoạt động chính xác như những gì đã được kỳ vọng trong nghiên cứu của TS. June. Các tế bào T CD8 đã được sửa đổi gần như ngay lập tức giết chết từ 3 ½ đến 7 pound tế bào ung thư trong cơ thể của ông Olson và bệnh nhân đầu tiên trong nghiên cứu, William Ludwig, người cũng đã được chữa khỏi bệnh ung thư của mình nhưng đã chết năm ngoái vì Covid-19.
Vẫn còn nhiều điều chưa biết về những thứ xảy ra sau khi tế bào ung thư biến mất nhờ phương pháp CAR T
Sau khi các tế bào CD8 thực hiện nhiệm vụ của mình, chúng vẫn ở trong máu nhưng thật bất ngờ, chúng biến thành các tế bào CD4. Và khi các nhà điều tra của Đại học Pennsylvania loại bỏ tế bào CD4 khỏi máu của ông Ludwig và ông Olson, họ thấy rằng những tế bào đó có thể giết chết tế bào B trong phòng thí nghiệm. Các tế bào CD4 đã trở thành sát thủ, TS. DiPersio lưu ý, "ít nhất là những người bảo vệ có thể giữ cho các tế bào khối u hoạt động và không thể bị phát hiện trong bệnh nhân trong nhiều năm".
Các tế bào CD4 có thể vẫn còn trong máu và không có tế bào ung thư để tiêu diệt? Hay chúng ở đó vì bệnh bạch cầu vẫn chưa thực sự biến mất mà thay vào đó chúng (tế bào ung thư) tiếp tục cố gắng quay trở lại, lúc này CD4 đã sẵn sàng ứng phó?
TS. June nói: "Chúng tôi không thể tìm thấy bất kỳ tế bào bạch cầu nào ở trong cơ thể ông Olson''. Tuy nhiên, ông nói thêm, có lẽ chúng (tế bào ung thư) vẫn ở đó với số lượng rất nhỏ và đang cố gắng ''trồi lên'', chỉ để bị các tế bào CD4 đánh bật trở lại.
Dù vậy, ông nghi ngờ rằng các tế bào CD4 giống như những người bảo vệ hơn. "Bệnh bạch cầu đã biến mất, nhưng họ (CD4) vẫn tiếp tục công việc".
TS. Porter cho biết, dù là cơ chế nào đi nữa, thì kết quả "nằm ngoài sức tưởng tượng của chúng tôi".
TS. Hagop M. Kantarjian, Trưởng khoa Ung thư tại Trung tâm Ung thư MD Anderson của Đại học Texas cho biết: "Về mặt lịch sử, nếu những bệnh ung thư này không tái phát trong vòng 2 đến 5 năm thì khả năng tái phát là rất thấp''.
Đối với ông Olson, hiện 75 tuổi và sống ở Pleasanton, California (Mỹ), cuộc sống thật tốt đẹp. Ông vẫn luôn nói rằng: "Tôi là một người may mắn khi trở thành một trong những người đầu tiên tham gia vào thử nghiệm ấy''.
Nguồn: NY Times
CÙNG CHUYÊN MỤC
