Paracetamol là thuốc giảm đau, hạ sốt không kê đơn, có thể mua dễ dàng tại bất kỳ nhà thuốc nào.
Paracetamol (acetaminophen) là một trong những loại thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng phổ biến nhất trên toàn thế giới. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia y tế quốc tế, việc lạm dụng paracetamol ngay cả khi không vượt liều có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, trong nhiều trường hợp tiến triển âm thầm cho đến khi gan bị tổn hại không thể phục hồi.
Cơ chế paracetamol ảnh hưởng đến gan
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), gan là cơ quan chính chuyển hóa paracetamol. Ở liều thông thường, phần lớn thuốc được chuyển hóa thành chất không độc hại. Tuy nhiên, một lượng nhỏ chuyển thành N-acetyl-p-benzoquinone imine (NAPQI) - chất có độc tính cao. Nếu gan không đủ glutathione để trung hòa NAPQI, chất này sẽ tích tụ và gây hoại tử tế bào gan.
"Ngay cả khi người dùng không cố ý uống quá liều, việc sử dụng nhiều sản phẩm chứa paracetamol cùng lúc hoặc dùng thuốc thường xuyên trong nhiều ngày liên tiếp có thể dẫn đến tổn thương gan nghiêm trọng", Tiến sĩ Andrew Stolz, chuyên gia gan mật tại Đại học Southern California (Mỹ) cho biết.
Sử dụng không đúng cách: Mối nguy bị bỏ qua
Một khảo sát của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cho thấy, nhiều người không ý thức được rằng paracetamol có trong rất nhiều thuốc không kê đơn như thuốc cảm, thuốc cúm, thuốc nhức đầu, thuốc dị ứng. Việc uống nhiều loại thuốc này cùng lúc khiến tổng liều paracetamol vô tình vượt ngưỡng an toàn (thường là 4.000 mg/ngày ở người lớn).
Tiến sĩ Emma Davies, chuyên gia về dược lâm sàng tại Anh, nhận định: "Nhiều ca tổn thương gan nặng đến từ chính những người nghĩ rằng họ chỉ đang uống thuốc cảm thông thường".
Triệu chứng tổn thương gan do paracetamol: Không rõ ràng
Điều đáng lo ngại là tổn thương gan do paracetamol thường diễn ra âm thầm, không gây triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu. Khi các triệu chứng như buồn nôn, vàng da, mệt mỏi, đau vùng gan (hạ sườn phải) xuất hiện, tổn thương gan đã có thể nghiêm trọng. Một số trường hợp tiến triển nhanh thành suy gan cấp, thậm chí tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
Một nghiên cứu đăng trên The Lancet (2023) chỉ ra rằng, paracetamol là nguyên nhân hàng đầu gây suy gan cấp ở Mỹ và Anh, chiếm hơn 50% số ca nhập viện vì suy gan do thuốc.
Lạm dụng paracetamol dù không quá liều cũng có thể gây suy gan.
Chuyên gia khuyến cáo: Dùng thuốc có trách nhiệm
Theo lời khuyên của các chuyên gia y tế:
- Không nên dùng paracetamol quá 4.000 mg/ngày (tương đương 8 viên 500 mg/ngày) đối với người lớn khỏe mạnh.
- Người có tiền sử bệnh gan, người nghiện rượu, người cao tuổi nên dùng liều thấp hơn và cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
- Tránh dùng nhiều loại thuốc chứa paracetamol cùng lúc. Đọc kỹ nhãn thuốc để kiểm tra thành phần.
- Không dùng thuốc kéo dài trên 3-5 ngày liên tục nếu không có hướng dẫn của bác sĩ.
- Nếu có biểu hiện vàng da, mệt mỏi bất thường, buồn nôn sau khi dùng paracetamol, cần đến bệnh viện ngay.
Paracetamol - an toàn nhưng không vô hại
Paracetamol là thuốc hữu ích, an toàn khi dùng đúng cách. Tuy nhiên, sự phổ biến của nó đôi khi tạo cảm giác "vô hại" - khiến người dùng chủ quan và lạm dụng. Thực tế, paracetamol đứng đầu danh sách thuốc gây tổn thương gan nếu dùng sai liều hoặc dùng kéo dài không kiểm soát.
"Người dùng nên tiếp cận thuốc không kê đơn như paracetamol với sự cẩn trọng tương đương thuốc kê đơn. Chỉ một hành động nhỏ như đọc kỹ hướng dẫn sử dụng cũng có thể giúp bảo vệ lá gan của bạn khỏi những tổn thương âm thầm nhưng nguy hiểm", tiến sĩ Andrew Stolz nhấn mạnh.
CÙNG CHUYÊN MỤC
