Nguyên nhân gây tử vong cho các nạn nhân trong vụ hỏa hoạn có kể đến do ngạt khí (đa phần là do ngộ độc khí CO và có thể có xyanua kèm theo một số chất độc khác); do hít phải khí nhiệt nóng gây tổn thương mô phổi; do bỏng nặng hoặc do đa chấn thương (nạn nhân bị ngã hoặc nhảy từ trên cao xuống)...
Đối với những người may mắn sống sót sau hỏa hoạn, họ có thể phải đối mặt với nhiều di chứng về sức khỏe trong quãng thời gian về sau bao gồm:
1. Di chứng tâm thần kinh muộn sau ngộ độc khí CO
CO (carbon monoxide) là một chất khí không máu, không mùi được tạo ra trong đám cháy, có ái lực cao với hồng cầu trong máu khiến cho oxy không thể gắn được vào hồng cầu và gây ra tình trạng thiếu oxy máu đến các cơ quan như tim, não, phổi... Các tế bào thần kinh trung ương thường dễ bị tổn thương nhất do tình trạng thiếu oxy máu.
Sự khử myelin của chất trắng được cho là nguyên nhân gây ra di chứng tâm thần kinh muộn sau ngộ độc khí CO. Sau khi ngộ độc khí CO cấp tính, một ỷ lệ nhỏ bệnh nhân hồi phục ý thức trong vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc và dường như không bị suy giảm thần kinh nhưng sẽ gặp phải hội chứng tâm thần kinh muộn sau một thời gian tỉnh táo.
Tỷ lệ mắc di chứng tâm thần kinh muộn sau khi ngộ độc khí CO ước tính khoảng 10-30%, xảy ra từ 3-240 ngày sau khi tiếp xúc. Các thay đổi này bao gồm như chứng mất trí nhớ, rối loạn tâm thần, mất điều hòa các động tác, tiểu không tự chủ, đau đầu kiểu căng thẳng hoặc rối loạn giấc ngủ.
Ở những bệnh nhân nay, trên phim chụp cắt lớp vi tính sọ não hoặc cộng hưởng từ sọ não cho thấy các thay đổi đặc trưng như teo não, tổn thương tại các hạch nền, đồi thị, thân não và tiểu não.
Một nghiên cứu được công bố trên trang Researchgate của nhóm tác giả Hàn Quốc tháng 5/2023 cho thấy: Xét nghiệm Troponin và BNP là dấu ấn sinh học, thường tăng cao trong những trường hợp này và chúng có giá trị trong việc dự đoán sự xuất hiện của di chứng tâm thần kinh muộn sau ngộ độc khí CO ở những bệnh nhân có nguy cơ cao, từ đó có các biện pháp can thiệp sớm để ngăn chặn bệnh.
2. Tổn thương đường hô hấp và mô phổi sau chấn thương do hít
Chấn thương do hít phải nhiệt nóng, khói và các chất kích thích hóa học, gây tổn thương đường hô hấp trên và mô phổi. Một số đánh giá cho thấy chức năng phổi thay đổi sau 8 năm bị chấn thương ở nhóm trẻ bị bỏng nặng do chấn thương đường hô hấp.
Một nghiên cứu dài hạn khác trên trang Uptodate báo cáo tình trạng suy giảm chức năng phổi hạn chế và giảm đáng kể khả năng khuếch tán sau khi bị bỏng và hít phải khói nóng. Di chứng lâu dài có thể gặp ở đường hô hấp gồm: hẹp khí quản, giãn phế quản, xơ hóa kẽ, viêm phế quản tắc nghẽn…
3. Tổn thương hệ thống tim mạch.
Chấn thương bỏng nặng, các stress nặng, sự đau đớn, cảm giác sợ hãi… gây ra sự gia tăng nồng độ Catecholamine gấp nhiều lần trong huyết tương. Catecholamine là một hormon do tuyến tủy thượng thận tiết ra nhằm giúp cơ thể chống lại các stress. sự gia tăng Catecholamine trong máu có thể kéo dài vài tháng đến vài năm sau khi bị thương.
Catecholamine tăng cao sẽ làm tăng gánh năng cho tim, tăng nhu cầu tiêu thụ oxy của cơ tim, gây thoái hóa cơ tim và phì đại. Quá mức có thể gây suy tim, thiếu oxy cơ tim cục bộ thậm chí tử vong. Nhịp tim trung bình hàng ngày cũng tăng cao đến hai năm sau khi bị bỏng nặng. Nhu cầu cung cấp oxy tăng lên cần thiết cho quá trình liền vết bỏng cũng như căng thẳng mạn tính… làm tăng nhịp tim và góp phần tăng gánh nặng cho tim.
4. Sang chấn tâm lý
Sau thảm họa, những người sống sót phải đối diện với sang chấn tâm lý khi cận kề với cái chết, khi phải chứng kiến nhiều người bị thương vong cùng một lúc hay khi phải chịu đựng sự mất mát của người thân ngay trước mắt mà không cứu được… Những sang chấn này có thể kéo dài vài tuần, vài tháng nhưng cũng có thể kéo dài suốt phần đời còn lại.
Biểu hiện có thể là sự ám ảnh, sợ hãi, bất an, rối loạn giấc ngủ hay cảm giác bất lực, tự trách bản thân đến thờ ơ, trầm cảm. Một số người khác lại phải đối mặt với hội chứng sợ đám đông, sợ không gian kín và trở lên rất nhạy cảm với mùi khói, mùi lạ hoặc tiếng còi xe cấp cứu.
Các tổn thương về sức khỏe sau các vụ hỏa hoạn là không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, còn sống sót sau thảm họa là điều may mắn nhất. Quá trình "chữa lành" cả về thể chất và tinh thần sẽ cần nhiều thời gian, sự nỗ lực cố gắng của bản thân mỗi nạn nhân và sự trợ giúp của các bác sĩ sẽ giúp họ nhanh chóng trở lại cuộc sống thường ngày.
CÙNG CHUYÊN MỤC
