Tiền Phong: Bộ Y tế vừa cho phép sử dụng vị thuốc xuyên tâm liên trong y học cổ truyền để điều trị COVID-19, lương y có thể nói rõ hơn về quá trình nghiên cứu xuyên tâm liên đối với việc chữa trị cảm cúm nói chung và COVID-19 nói riêng?
Tổng thư ký Hiệp Hội Dược liệu TPHCM, lương y Đinh Công Bảy. (Ảnh: Trần Nguyễn Anh)
Tổng thư ký Hiệp Hội Dược liệu TPHCM, lương y Đinh Công Bảy:
Xuyên tâm liên, còn có tên là công cộng, nguyễn cộng, hùng bút, cây lá đắng, cỏ đắng, lam khái liên, lãm hạch liên, khổ đảm thảo, nhất kiến hỷ, kim hương thảo, kim nhĩ câu, Ấn Độ thảo… Chiretta, Green Chiretta, Creat, Kariyat, King of bitters sinta, Halviva, Roi des armers (Pháp)…, tên khoa học: Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees, thuộc họ Ô rô – Acanthaceae.
Xuyên Tâm Liên có ở Ấn Độ, phân bố nhiều nước ở châu Á nhiệt đới như Trung Quốc, Ấn Độ, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam, Indonesia, Philippines và những nơi khác, các nhà dược học cũng tìm thấy chúng ở châu Phi và Nam Mỹ. Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam là những nơi trồng nhiều xuyên tâm liên nhất.
Theo đông y, Xuyên tâm liên có tính hàn (lạnh) và vị khổ (đắng). Tác dụng đắng này cũng giống như tâm sen, nên nhiều người sau khi nếm thử Xuyên tâm liên, họ đã gọi cây thuốc này là “ đắng đến thấu tim ”
Theo truyền thuyết, tổ sư Bồ Đề Đạt Ma ở Ấn Độ, là vị sư có trọng trách hoằng dương Phật giáo và lòng từ bi nhân ái đến muôn loài. Bồ Đề Đạt Ma đã từ Ấn Độ đến Trung Quốc để truyền giáo. Ông đã dùng cây thuốc Xuyên tâm liên này để cứu người. Cây Xuyên tâm liên được sử dụng hàng trăm năm qua trong thuốc Nam.
Tiền Phong: Các nhà khoa học Việt Nam và thế giới đánh giá Xuyên tâm liên như thế nào trước và trong cuộc chiến chống COVID-19?
Lương y Đinh Công Bảy:
Qua các nghiên cứu của nhiều nhà khoa học Việt Nam cho thấy hoạt chất chiết xuất từ Xuyên tâm liên như andrographolide và các dẫn xuất có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, hạ sốt, an thần, ức chế sự phát triển của các tế bào khối u, bảo vệ gan, lợi mật, ức chế kết tập tiểu cầu, chống huyết khối, chống nọc rắn, và cải thiện chức năng miễn dịch.
Một dẫn chất của andrographolide tan trong nước là sản phẩm cộng với Na bisulflt được dùng làm thuốc hạ sốt.
Xuyên tâm liên có các tác nhân kích thích miễn dịch và kháng vi-rút tự nhiên, một số trong số đó có thể hoạt động để khôi phục sự cân bằng miễn dịch hoặc cân bằng nội môi. Có thể an toàn để sử dụng cả trước và trong khi nhiễm virus COVID-19.
Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu, dễ bị nhiễm COVID 19 hơn do hệ thống miễn dịch đã bị tổn thương. Trong trường hợp này, điều quan trọng là phải nâng cao khả năng miễn dịch của các đối tượng để giảm thiểu khả năng lây nhiễm virus. Qua nghiên cứu, andrographolide và 14-deoxy-11,12-didehydroandrographolide có khả năng giúp tăng cường hệ thống miễn dịch.
Ở Ấn Độ, kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Trường Cao đẳng Dược JSS (2020) cho thấy, các thành phần hóa học chính của Xuyên tâm liên có tác dụng chống lại Covid-19 bằng cách ức chế enzym protease chính của virus này trên thử nghiệm in silico (mô phỏng, tính toán về các lĩnh vực sinh học, y dược trên máy vi tính)
Ở Thái Lan, vào tháng 4-2020, một nhóm nghiên cứu tại Viện Sinh học thuộc Bộ Y tế Thái Lan đã phát hiện thảo dược Xuyên tâm liên (fah talai jone) có thể tiêu diệt và ức chế virus corona trong các thí nghiệm ống nghiệm.Các nhà khoa học tại Đại học Jadavpur, Ấn Độ (2020) nghiên cứu nhằm mục tiêu chống Covid-19 và các con đường lây lan của nó. Kết quả cho thấy, sự hợp lực giữa andrographolide và một số hợp chất khác của Xuyên tâm liên được xác định là chất chống viêm an toàn và hiệu quả, có tác dụng đối với nhiễm trùng đường hô hấp trên, có thể làm giảm đáng kể việc sản xuất cytokine và các yếu tố gây viêm trong nhiễm virus.
Theo bác sĩ Kulthanit Wanaratna, Giám đốc Viện Nghiên cứu Y học cổ truyền Thái Lan, trong vòng ba ngày kể từ khi sử dụng hảo dược Xuyên tâm liên, tình trạng của mọi bệnh nhân đều được cải thiện. Các triệu chứng đã biến mất trong vòng năm ngày và không có tác dụng phụ nào được tìm thấy.
Theo đó, các triệu chứng gồm đau họng, ho, nghẹt mũi, chảy nước mũi, nhức đầu và sốt dần dần được chữa khỏi trong vòng 3-5 ngày. Không bệnh nhân nào phát triển bệnh nặng, như nhịp thở cao hoặc nhiễm trùng phổi.
Ở Nigeria, một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu và Phát triển Dược phẩm Nigeria (Nigerian Institute for Pharmaceutical Research and Development - NIPRD) cho biết, dược phẩm Niprimune, một phytomedicine điều hòa miễn dịch, từ Xuyên tâm liên (được người dân địa phương gọi là Jogbo vì vị đắng của nó, nhưng được dân bản địa nói tiếng Yoruba ở Nigeria gọi là Mejemeje) được sử dụng để chữa trị COVID-19 trên đất nước này.
Ở Indonesia, các tác giả Siti Ika Fitrasyah, Ariani Ariani, Nurdin Rahman, Nurulfuadi Nurulfuadi, Ummu Aiman, Devi Nadila, Fendi Pradana thuộcKhoa Dinh dưỡng, Đại học Tadulako, Thành phố Palu, Indonesia đã công bố đề tài: Phân tích các đặc tính hóa học và hoạt động chống oxy hóa của Sambiloto (Andrographis paniculata Nees.). Công thức trà lá như một thức uống chức năng trong việc ngăn ngừa bệnh do Coronavirus và các bệnh thoái hóa.
Như vậy, các nghiên cứu khẳng định Xuyên tâm liên có thể an toàn để sử dụng cả trước và trong khi nhiễm vi-rút COVID-19.
Phóng viên: Thưa lương y, mặc dù được đánh giá cao và đang dần được sử dụng trong điều trị, song Xuyên tâm liên có thực sự là "thần dược" như nhiều người dân kỳ vọng hay không?
Mặc dù việc điều trị COVID-19 bằng thuốc y học cổ truyền có nhiều dấu hiệu khả quan nhưng bằng chứng khoa học còn ít.
Bác sĩ Kulthanit cho rằng, Xuyên tâm liên không thể được sử dụng để phòng ngừa COVID-19.
Nếu người dân bị ho, sốt, đau họng hoặc chảy nước mũi, hãy dùng đơn thuốc bình thường là 60mg andrographolide mỗi ngày. Tuy nhiên, nếu bệnh tình không được cải thiện trong vòng ba ngày, người dân nên ngừng sử dụng thảo dược Xuyên tâm liên và đến cơ sở y tế để chữa trị kịp thời.
Theo bác sĩ Kulthanit, Xuyên tâm liên là một loại dược thảo làm mát và không nên sử dụng loại dược thảo này quá 5-7 ngày, nếu không có thể gây tê tay chân, hạ huyết áp và ảnh hưởng tới thận.
Xuyên tâm liên hy vọng sẽ giúp điều trị tốt COVID-19
Nghiên cứu độc tính cho thấy, Xuyên tâm liên hiện nay đã được thử nghiệm lâm sàng trên người, thời gian dùng thuốc thường không quá hai tuần, với liều lượng thông dụng, thì không dễ xảy ra tác dụng phụ, dù có phản ứng khó chịu nhưng sau khi ngừng thuốc sẽ nhanh chóng trở lại bình thường.
Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm: dị ứng, mệt mỏi, nhức đầu, đau hạch bạch huyết, buồn nôn, tiêu chảy… Các nghiên cứu cũng khuyến cáo rằng, phụ nữ có thai và cho con bú, hoặc nam giới và phụ nữ muốn sinh con, nên thận trọng không dùng Xuyên tâm liên lâu dài hoặc liều lượng nhiều chế phẩm từ andrographolide.
Những người đang dùng thuốc chữa cao huyết áp, chống đông máu warfarin và aspirin giảm đau, không được dùng phối hợp Xuyên tâm liên. Với những bệnh nhân đái tháo đường đang dùng thuốc hạ đường huyết,. những người có vấn đề về thận, gan thì tốt nhất không nên dùng Xuyên tâm liên.
Xin cám ơn lương y Đinh Công Bảy!
CÙNG CHUYÊN MỤC
